sobota, 11 marca 2017

Kontrowersyjny temat muzyki w islamie jasno i szczegółowo wyjaśniony – sheykh Y. Qaradawi





Praktykowanie muzyki jest sprawą w islamie nieustannie podlegającą dyskusji. Nie jest ona kwestią związaną z wiarą ani też czymś, za co muzułmanin z powodu swojej niewiedzy na jej temat, będzie obwiniany. Muzułmanom nie wolno innych wyznawców islamu określać mianem ‘as-fasiq’ (arab. odstępca) ani też obrzucać się przeciwstawnymi argumentami dotyczącymi powyższego tematu. Pewnikiem jest tu stwierdzenie: ‘Odpieranie zarzutów jest zarezerwowane wyłącznie na tematy, w których panuje zgodność poglądów, a tam gdzie występują różnice, może dochodzić do wymiany różnych opinii’.

Dopóki istnieją uczeni zezwalający na wykonywanie muzyki, nie powinno się tworzyć rozłamów wśród muzułmańskiej ummy, spowodowanych sporną kwestią dotyczącą muzyki, zwłaszcza, że nie ma jasno sprecyzowanego, religijnego tekstu, który by jej kategorycznie zakazywał. Gdyby taki tekst istniał, wtedy różnice opinii w tym temacie nie byłyby do zaakceptowania.


Używane przez uczonych dowody zakazujące muzyki:

Ci, którzy utrzymują, że muzyka jest haram (zabroniona) stanowią większość (arab. al-dżumhur). Ich opinia opiera się na znaczeniach niektórych wersetów Koranu i sunny, które rzekomo dotyczą muzyki. Teksty te zostały zinterpretowane przez grupę znawców Koranu, jako te, które wskazują na zakaz używania instrumentów muzycznych, w tym dętych.

Są to następujące wersety:

„Pośród ludzi jest i taki, który płaci za próżne opowieści i gorszące rozmowy, aby sprowadzić ludzi z drogi Boga, bezwiednie, i wyśmiewa się z niej” (sura Lokman, 31:6)

„I ci, którzy odwracają się od tego, co próżne i frywolne” (sura Wierni, 23:3)

„Zwódź swoim głosem, kogo zdołasz spomiędzy nich, i uderzaj w nich swoją konnicą i piechotą” (sura Podróż Nocna, 17:64)

Abu Malik al-Anshari (niech Bóg będzie z niego zadowolony) zrelacjonował, że Prorok (pokój z nim) rzekł:

„Wśród mojej Ummy będą ludzie, którzy będą chcieli zezwolić na pozamałżeńskie stosunki seksualne, noszenie jedwabiu (przez mężczyzn), picie alkoholu i używanie instrumentów muzycznych” (Buchari)

Wielu znakomitych uczonych spośród towarzyszy Proroka i tych, którzy nastąpili po nich, utrzymuje, że instrumenty muzyczne po prostu produkują dźwięk: jeśli jest on przyjemny, to jest dozwolony, a jeśli brzmi nieprzyzwoicie, to jest zabroniony. Podobne zdanie mają na temat wyżej cytowanych wersetów – nie zawierają one wyraźnego zakazu dotyczącego konkretnych instrumentów.

Interpretacja hadisu Buchariego:

Hadis ten nie zawiera całkowitego zakazu muzyki, a raczej zabrania jej w połączeniu z grzesznymi czynami takimi jak cudzołóstwo, noszenie jedwabnych ubrań przez mężczyzn czy picie alkoholu. Hadis ogólnie zabrania wszelkiej ekstrawagancji, a nie muzyki samej w sobie. Zgodnie z interpretacją zasady, że „związek czegoś z czymś nie jest dowodem na zakaz”, przyjęto, iż muzyka, mimo że wspomniana tu wraz z cudzołóstwem, nie jest dowodem na jej całkowity zakaz.
Hadisy zabraniające muzyki albo nie są autentyczne, albo odnoszą się do tego jej rodzaju, która odrywa od wspominania Boga, albo zachęca do łamania zakazów i propaguje lubieżność. Autentyczne hadisy nie zawierają wyraźnego zakazu. Mieszkańcy Medyny polegali na tej zasadzie podczas określania dopuszczalności muzyki w swoim życiu.
Towaszysze Proroka, którzy trzymali się tego stanowiska to Abdullāh ibn ̓Umar, ̓Abdullāh ibn Ja̓far, ̓Abdullāh ibn al-Zubair, Hassanibn Thabit, Mu̓awiyah oraz  ̕Amr ibn al-‘As (niech Allah będzie z nich zadowolony). Przeważało ono także wśród sukcesorów takich jak Al-Qadi Sharih, Sa̓id ibn al-Masyyib, ̓Atā ibn abū Rabah, al-Zuhri, al-Sha'bi oraz Sa̓d ibn Ibrahim ibn ̓Abdul-Rahmān ibn ̓Auwf, który zawsze rozpoczynał rozmowę od grania na flecie.

Imam al-Haramayn wspomniał w al-Nihaya (jedna z najbardziej znanych islamskich historiografii) , iż wiarygodni biografowie zrelacjonowali: „Abdullah ibn al-Zubair (niech Bóg będzie z niego zadowolony) posiadał niewolnice, które grały na flecie. Pewnego razu ibn ‘Umar wszedł do niego, kiedy ów słuchał dźwięków fletu. Ibn ‘Umar zapytał: ‘O towarzyszu posłańca Boga! Cóż to jest?’ Abdullah ibn Zubair podał mu flet, a kiedy ibn ‘Umar przyjrzał mu się z bliska, zapytał: ‘Czy to jest syryjski flet?’ Ibn Zubair odpowiedział: ‘Używa się go dla zachowania równowagi umysłowej’.

Późniejsi uczeni, którzy uznawali dopuszczalność muzyki to Ibn Hazm oraz  niektórzy ze szkoły szafickiej tacy jak abu Ishāq al-Shirāzi, al-Mawardī, al-Rawianī, abu Mansōral-Bughdādi, al-Rafı̓ī, al-Ghazālī, Abū al-Fadl al-Qisrānī, imām 'Ezzal-Din ibn 'abd al-Salām, Sheikh al-Islām,Taqi al-Din ibn Daqīq oraz uczony ze szkoły hanafickiej -  'Abd al-Ghāni al-Nablusi.
Uczeni, którzy napisali prace dotyczące akceptacji muzyki to m.in. : Ibn Hazim al-Zāhirī, który w swoim traktacie wyraża opinię na temat słuchania muzyki, Ibn al-Qaysarānī w swej książce „Al-Sima”, al-Adfuwī w „Al-Imta' bi Ahkam al-Sima”, a także uczony prawa malikickiego - Abu al-Mawahib al-Shadhlī w pracy pt. „Farh al-Asma̓ bi Rakhs al-Sima”.

Cytaty zezwalające na muzykę:

Al-Ghazali (niech Allah będzie dla niego miłosierny) w swej pracy „Badanie islamu” rzekł:

„Rozrywka pomaga przezwyciężyć stres. Tylko prorocy (pokój niech będzie z nimi) mogą znieść wielkie trudności i powagę różnych sytuacji. Rozrywka jest lekiem na takie choroby i dolegliwości jak zmęczenie i niepokój, a więc powinna być dozwolona. Ale jej nadmiar może być szkodliwy, tak samo jak przedawkowanie każdego lekarstwa. Tak więc, jeżeli jest ona używana w dobrym celu, to staje się aktem pobożności, przybliżającym wiernego do Allah. Dzieje się tak nawet w przypadku, gdy muzyka i śpiew nie pobudzają czyjegoś serca ku duchowemu rozwojowi – do którego powinno się dążyć – ale są traktowane wyłącznie jako element uzyskania przyjemności i odpoczynku. Nie ma wątpliwości, iż to jednak wskazuje na niewielkie oddalenie się od perfekcji, jako że doskonałym człowiekiem jest ten, którego dusza nie potrzebuje do odpoczynku niczego i nikogo innego oprócz Boga. Ale ten, kto po mistrzowsku radzi sobie ze sprawami duchowymi i stara się je skierować na drogę prawdy wie, że tego rodzaju rozrywka jest niezbędna dla wytchnienia”. (Ożywienie nauk religijnych, al-Ghazali 2/226)

Al-'Izz ibn '̓Abd al-Salām powiedział, że śpiew – z akompaniamentem muzycznym lub bez – może być środkiem na poprawę kondycji serca. Pisał on:

„Leczenie serca odbywa się dzięki czynnikom zewnętrznym. Jego stan poprawia się dzięki słuchaniu Koranu, przez nawoływanie, wspominanie Boga w wygłaszanych kazaniach, poprzez przywoływanie w pamięci obrazu dosiadającego wielbłąda jeźdźca i jego śpiewu, poprzez śpiew, któremu towarzyszą różnego rodzaju instrumenty, na przykład flet. Jeśli słuchacz tego instrumentu czerpie z tego pozytywne efekty, nie popełnia grzechu, natomiast sam odrzuca słuchanie muzyki, która pod względem religijnym budzi kontrowersje”.

Szejch ibn al-Qammah powiedział: szejcha Ezz al-Din ibn ̓Abd al-Salām zapytano o dopuszczalność używania różnego rodzaju instrumentów muzycznych, a on odpowiedział: ‘Są one dozwolone’. Natomiast szejch Sharfal-din al-Tilmisānī dodał: ‘On ma na myśli to, że nie ma autentycznego dowodu w sunnie na zakaz instrumentów’. Al-Sheikh ̓Izz al-Din, usłyszawszy te słowa, powtórzył: ‘Oznacza to, że są dozwolone’. (Al-Tag wa al-Iklil, uczony szkoły malikickiej, al-'Abdary (2/62), wydrukowano w Dar al-Fikr).


Al-Qurtubi przekazał opinię al-Qushayrīego zawartą w al-Jami li-Ahkamal-Qur'an: na instrumentach muzycznych grano w obecności Proroka (pokój z nim), podczas jego wjazdu do Medyny. Abu Bakr chciał przerwać grę, ale Prorok go powstrzymał, mówiąc: ‘Niech grają! Pokażmy żydom, że nasza religia jest wszechstronna’. W czasie tego wydarzenia kobiety grały na bębnach i śpiewały: ‘Jesteśmy córkami Nadżara! Jak wspaniale jest mieć w Muhammadzie sąsiada!’.

Al-Qurtubi powiedział, że było przyjęte, iż uderzanie w bębny podczas obrządków weselnych było podobne do grania na duff (tamburyn) oraz do dżwięku innych instrumentów, zwyczajowo używanych do ogłaszania czyichś zaślubin. Używanie ich przy takich okazjach jest dozwolone, pod warunkiem, że towarzyszą im pieśni, które nie zawierają nieprzyzwoitych słów. (Tafsir al-Qurtubi, 14/54)

Al-Shawkani w swojej książce „Nail al-Awtar”, w rozdziale poświęconym muzyce wymienił opinie przeciwko instrumentom muzycznym, cytując hadis: „Wszystko, co stanowi rozrywkę  jest próżnością, za wyjątkiem trzech rzeczy: tresowania konia, strzelania z łuku i flirtowania ze swoją żoną” oraz opinie przychylające się do nich, powołując się na al-Ghazalego, który, odnosząc się do tego hadisu, powiedział: „Użycie słowa ‘próżność’ nie wskazuje na zakaz rozrywki, ale raczej na brak pożytku, który można było w niej odnaleźć”

Al-Shawkani zgodził się: „Jest to prawidłowa odpowiedź, ponieważ to, co wydaje się zbyteczne, może należeć do kategorii rzeczy dozwolonych”.

Wymienił on też inne dowody dotyczące tego tematu, m.in. opowieść o kobiecie, która po szczęśliwym powrocie Proroka (pokój z nim) z jednej z bitew, złożyła przyrzeczenie, że będzie przed nim grać na instrumencie zwanym duff. Prorok zezwolił jej na wypełnianie tej przysięgi. Zgodnie z narracją Buraidhy (niech Allah będzie z niego zadowolony), hadis ten został zrelacjonowany i uznany za autentyczny przez al-Tirmidhiego. A więc zgoda Proroka wskazuje na to, że używanie wymienionego w hadisie instrumentu nie jest zabronione. Al-Shawkani odwołuje się do swej rozprawy naukowej zatytułowanej „Ibtal Da̓ wa al-Ijma̕ ̕alaTahrim Mutlaq al-Sam̓a.” [Nail al-Aw tar (8/118)].

Ibn Hazim powiedział: Wysłannik Boga rzekł: „Każdy czyn jest związany z intencją i każdemu będzie odpłacone ze względu na intencję”. Tak więc, ktokolwiek słucha muzyki w celu uczynienia czegoś złego, jest niemoralny i to się tyczy także wszystkiego, co nie jest związane ze śpiewaniem. A jeśli ktokolwiek słucha muzyki w nadziei umocnienia się w posłuszeństwie wobec Boga oraz motywuje go ona do pobożnych, dobrych czynów, ten postępuje właściwie, a jego czyny są prawe. Natomiast kto nie zamierza wykazywać się posłuszeństwem ani nieposłuszeństwem, jego bierność zostanie mu wybaczona, podobnie jak osobie, która zażywa relaksu spacerując po ogrodzie lub przesiaduje na progu swojego domu” (Ibn Hazim, Al-Mahlai, 7/567).

Z powyższego wynika, że śpiew, zarówno przy akompaniamencie muzycznym czy bez niego, był tematem dysput uczonych już od początku nastania religii islamu, przy czym w pewnych punktach  różnili się oni między sobą, podczas gdy w innych panowała między nimi zgodność.

Kwestie, w których się zgadzali to:

1.      Zakaz śpiewu pieśni, które zawierałyby w swej treści niewiarę lub zachęcałyby do nieposłuszeństwa. Śpiew to jest zwykła mowa, jeśli jest dobra, to jest dozwolona, a jeśli jest odrażająca, to jest zabroniona. Pomyśl zatem, jakie daje wrażenie w połączeniu z rytmem i melodią?
2.      Każda forma śpiewu bez akompaniamentu jest dozwolona. Tutaj wymienia się przede wszystkim pieśni tradycyjne, wchodzące w skład folkloru, śpiewane bez podkładu muzycznego, a ich treści nie działają pobudzająco. Można je wykonywać przy okazji wesel, przybycia gości, w czasie świąt i tym podobnych.

Przychylamy się do tezy, która zezwala na używanie i słuchanie muzyki pod warunkiem, iż nie absorbuje ona i nie odciąga uwagi od pamiętania o Bogu, nie prowadzi do zepsucia moralnego oraz nie łamie nakazów islamu. Na podstawie tych wytycznych należy dokonywać wyboru muzyki, której chcemy słuchać.
Opieramy swoją opinię na fakcie, iż w Koranie ani sunnie nie ma wyraźnie sprecyzowanego zakazu słuchania śpiewu przy akompaniamencie instrumentów muzycznych. Czysta natura człowieka odnajduje przyjemność i czerpie radość z odpowiedniej muzyki.

Uważa się, że miłość człowieka do sprawiającej przyjemność muzyki poprzedza nawet stworzenie Adama, kiedy to Allah zebrał jego potomstwo, obdarzył go świadomością i zapytał: „Czyż nie jestem waszym Panem?”. Pytanie Boga zadane jest tutaj w typowo ludzkim duchu zamiłowania i doceniania miłych uszom melodii. Teza ta jest najbardziej zgodna z obecnymi czasami.

Musimy tu jednak położyć nacisk na kilka punktów:

1.     *Pozwolenie na wybór i podążanie za opinią jednej z wielu różnych szkół prawnych oraz imamów.

W prawie islamskim rozróżnia się dwie kategorie spraw. Pierwsze dotyczą kwestii, co do których istnieje konsensus (zgoda) uczonych, uzyskany dzięki niepodważalnym dowodom lub uzgodnienia tego z ogółem społeczeństwa i dojściu do wspólnego porozumienia. Sprawy te nie podlegają dyskusji, ponieważ stanowią tożsamość islamu a sprzeniewierzanie się tym regułom jest równoznaczne z naruszaniem stałych, religijnych zasad. Drugie zaś sprawy obracają się wokół tematów wobec których wciąż żywe są dyskusje uczonych, a konsensus nie został jeszcze osiągnięty. Islam podchodzi do tych spraw w sposób wszechstronny, a otwarta debata jest niejako miłosierdziem dla wiernych, gdyż mogą oni podążyć za opinią, która im najbardziej odpowiada.

2.      *Sprzeciw nie powinien być obecny w kwestiach, w których istnieje różnorodność opinii.

Al-Suyuti w ‘al-Ashabah wa al-Nadhir’ wspomina: „Sprzeciw jest zastrzeżony dla spraw, co do których panuje zgodność i co jest traktowane jako wymóg,  nie zaś dla spraw, w których istnieje różnica zdań. Oznacza to, że uczeni z jednej szkoły prawnej nie mogą odrzucić opinii uczonych z innych szkół, jeśli chodzi o tematy kontrowersyjne.


3      *Rozróżnienie dotyczące ograniczeń prawa, orzeczeń sądowych oraz ostrożności religijnej.

Religijne środki ostrożności spełniają i wykraczają poza granice orzeczeń sądowych. Osoba uprawniona może przestrzegać surowszych postanowień sądu z korzyścią dla tych mniej rygorystycznych, co jest jednak dozwolone z powodu możliwości bycia ostrożnym w sprawach religii. Nie oznacza to, że sposób ten muszą praktykować inni jako legalnie obowiązujący, bo gdyby tak robili, to zakazaliby tego, co Bóg uczynił dozwolonym. Co więcej, kwestia problematyczna, wciąż podlegająca dyskusji uczonych nie może być traktowana jako sprawa, na temat której istnieje ostateczne orzeczenie sądowe i konsensus uczonych. To by bowiem otworzyło drogę do innowacji i ograniczenia tych rzeczy, co do których Bóg oraz Jego Prorok pozostawili dowolność. Muzułmanin, podejmując dyskusję, musi przestrzegać etykiety i brać przykład ze swoich bogobojnych poprzedników, zmagających się z podobnymi, spornymi kwestiami.

4.      Autorytet, jakim cieszy się osoba sprawująca nad kimś opiekę, pozwala jej na wybór opinii najbardziej służącej jej interesom oraz tych, o których się troszczy.

Wiemy, że każdy jest czyimś opiekunem, ale ta odpowiedzialność i autorytet ma dwie strony medalu. Prawo islamu sprawowanie opieki uczyniło zależnym od interesów tych, którzy się pod nią znajdowali. Zatem, kiedy opiekun dokonuje wyboru na temat kwestii opartej na idżtihadzie (wysiłek umysłowy, pojmowany w prawie islamu jako zdolność interpretacji jego przepisów), powinien wybrać tą, która jest najbardziej dla niego korzystna. Ma on tym samym prawo do zobowiązania tych, nad którymi sprawuje opiekę, do podążania za tą samą opinią.

Decyzje

·         Jest dozwolone śpiewać piosenki przy akompaniamencie keybordu, według sposobu wymienionego w omawianej powyżej kwestii.
·         Muzułmanin nie powinien oskarżać innych współwyznawców o sprzeniewierzanie się prawu islamu, dotyczących spraw, w których istnieje różnorodność opinii.
·         Muzułmanin musi przestrzegać zasad panujących podczas debat i dyskusji. Nie może zaprzeczać stanowiskom szkół prawnych, według opinii których postępowali liczni uczeni posiadający obszerną wiedzę, obawiający się Boga, zachowujący ostrożność w sprawach dotyczących religii i postępujących za przykładem Proroka Muhammada (pokój z nim).

Dar al-Ifta-al-Misrrija
Tłumaczenie z angielskiego: Anna Mariyam